تأثیر اوره و کودهای زیستی (نیتروکسین، بیوفسفر و بیوسولفور) بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی سرخارگل

مدیریت کود و حاصلخیزی خاک یک عامل مهم در موفقیت کشت گیاهان بویژه گیاهان دارویی است و شناسایی کودهای سازگار با طبیعت و مناسب برای گیاه می تواند عملکرد و شاخص های محصول را ارتقاء بخشد. در این راستا آزمایشی روی گیاه دارویی سرخارگل (echinacea purpurea) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال زراعی 89 - 1388 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش 12 نسخه کودی شامل: کود شیمیایی نیتروژن از منبع اوره (c)، کود زیستی بیوسولفور (s)، کود زیستی بیوفسفر (p)، کود زیستی نیتروکسین (n)، تلفیق نیتروژن و بیوسولفور(cs)، کود شیمیایی نیتروژن و بیوفسفر (cp)، کود شیمیایی نیتروژن و نیتروکسین (cn)، بیوفسفر و بیوسولفور (ps)، بیوسولفور و نیتروکسین (ns)، بیوفسفر و نیتروکسین (np)، تلفیق کودهای زیستی (nps) و شاهد (بدون مصرف کود) بود. در این آزمایش کشت نشاء سه برگی سرخارگل در تاریخ بیستم آبان 88 انجام گرفت، گلدهی گیاه از اوایل تیر ماه آغاز شد و برداشت گل طی پنج نوبت تا پایان شهریور ماه 89 به طول انجامید و برداشت نهایی اندام هوایی و ریشه در مهر ماه صورت پذیرفت. سه دسته صفات سرخارگل شامل صفات موفولوژیک، بیوماس و ترکیبات شیمیایی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تیمارهای مورد بررسی اثر معنی داری بر صفات کمّی گیاه شامل تعداد شاخه جانبی، تعداد گل، قطر گل، ساقه و ریشه، ارتفاع گیاه، طول ریشه، عملکرد بیولوژیک خشک، شاخص برداشت، درصد نیتروژن و فسفر اندام گیاهی داشت و میزان ترکیبات فنولی سرخارگل را تحت تأثیر قرار داد. بیشترین عملکرد وزن تر و خشک گیاه از تیمارهایی که همگی در تیمار بیوفسفر مشترک بودند به دست آمد. بیشترین وزن خشک ریشه و ساقه، درصد نیتروژن ساقه، درصد فسفر برگ و قطر گل در تیمار تلفیقی کود زیستی نیتروکسین–بیوفسفر-بیوسولفور مشاهده شد. تیمار شاهد کمترین قطر ریشه (20/4 سانتی متر) را داشت و تیمار نیتروکسین–بیوفسفر(np) با 41/18 درصد افزایش نسبت به شاهد بیشترین قطر ریشه (15/5 سانتی متر)را ایجاد کرد. همچنین بیشترین میزان فنول ریشه در تیمار بیوفسفر–بیوسولفور (6/0 میلی گرم اسید گالیک در گرم ماده خشک) با 48 درصد افزایش نسبت به تیمار نیتروکسین–بیوفسفر که کمترین مقدار mg gae/g dw)31/0) را به خود اختصاص داد و بیشترین میزان (mg gae/g dw 4) فنول اندام هوایی در تیمار کود شیمیایی نیتروژن–نیتروکسین با 60 درصد افزایش نسبت به تیمار بیوفسفر–بیوسولفور (mg gae/g dw 6/0) مشاهده گردید. در مورد وزن خشک گل و برگ و عملکرد بیولوژیک هم کمترین مقدار (به ترتیب 2/4023، 1/3247 و 13620 کیلوگرم در هکتار) آن در تیمار شاهد مشاهده شد که به ترتیب تیمارهای بیوفسفر-بیوسولفور (6/4860 کیلوگرم در هکتار) با 23/17 درصد بیشترین وزن خشک گل و نیتروکسین–بیوفسفر (8/5543 کیلوگرم در هکتار) با 42/41 درصد افزایش بیشترین وزن خشک برگ و تیمار نیتروکسین–بیوفسفر (17689 کیلوگرم در هکتار) با 23 درصد افزایش نسبت به شاهد دارای بیشترین عملکرد بیولوژیک بودند. در مجموع با در نظر گرفتن تیمار برتر یا گروه تیمارهای برتر در کلیه صفات مورد اندازه گیری می توان ترکیب تیماری نیتروکسین–بیوفسفر (np) را به عنوان بهترین ترکیب تیماری در تغذیه سرخارگل معرفی نمود. این تیمار در اکثر صفات رکورد دار بوده و در سایر صفات نیز جزو گروه تیمارهای برتر قرار داشت و با آن ها اختلاف آماری معنی دار نداشت. به این ترتیب به نظر می رسد که کودهای بیولوژیک می توانند در کشاورزی پایدار به عنوان یک جایگزین برای کودهای شیمیایی در گیاه دارویی سرخارگل مطرح باشند.